Chemie verzoenen met de klimaatproblematiek is de uitdaging. Maar we zijn in Vlaanderen goed geplaatst om die uitdaging aan te gaan: we hebben de kennis, de productiefaciliteiten en de omkadering. De toekomst van de chemie is duurzaam en ziet er goed uit.
Van petflessen tot smartphones, van meststoffen tot lijmen; de producten van de chemie- en kunststoffensector zijn niet meer weg te denken uit ons dagdagelijks leven. Ze hebben enorm bijgedragen aan onze levensstandaard en -kwaliteit. De chemische industrie is dan ook één van de belangrijkste industriële sectoren in Vlaanderen.
Maar ondanks het belang en economisch succes van het verleden, staat de Vlaamse chemie voor grote uitdagingen onder andere op het vlak van het gebruik van energie en grondstoffen, en op vlak van de klimaatproblematiek.
Innovatie als sleutel tot meer duurzaamheid
Vlaanderen wil dat de omslag naar de chemie van de toekomst ook hier gemaakt wordt. Het heeft daarvoor Catalisti. Catalisti is het innovatie netwerk van de Vlaamse chemie- en kunststoffensector dat de link legt tussen onderzoek, productie en omkadering. De ambitie van Catalisti is om via innovatiesamenwerkingen tussen universiteiten, kenniscentra, kleine en grote bedrijven, én met ondersteuning van de overheid, duurzame projecten op te zetten in een antwoord op zowel de economische als de maatschappelijke uitdagingen zoals duurzaamheid, klimaat, circulariteit en digitalisering.
Ook de Vlaamse overheid pakt de klimaatproblematiek actief aan via haar Moonshot-programma voor fundamenteel onderzoek naar manieren om de CO2-uitstoot te vermijden in de energie-intensieve industrie. Gezien de cruciale rol die chemie en kunststoffen speelt in zowel de CO2-emissie als in het vermijden ervan door baanbrekende oplossingen aan te reiken (ook voor andere sectoren), heeft de overheid de regisseursrol van het Moonshot-programma toebedeeld aan Catalisti.
Meer circulariteit door beter te recycleren
Innovatief onderzoek moet dus leiden naar nieuwe producten en nieuwe processen die gepaard gaan met een lagere CO2-uitstoot. De bedoeling is dat die technologieën snel hun weg vinden naar de bedrijven als we Vlaanderen tegen 2050 koolstofneutraal willen maken. Dat is uitdagend, maar noodzakelijk én haalbaar.
We moeten naar een circulaire economie. Vlaanderen doet het bijvoorbeeld al lang goed op het vlak van sorteren en mechanisch recycleren van plastic afval. Vandaag wordt ook actief ingezet op chemische recyclage. Deze innovatieve technologie streeft ernaar plastic te ontbinden in zijn elementaire bouwstenen, waarmee weer nieuwe kunststofproducten kunnen worden gemaakt.
Door bestaande processen grondig te herdenken kunnen ook aanzienlijke stappen gezet worden richting een koolstofslimme industrie.
Groene grondstoffen
Ook op het vlak van grondstoffen zijn er doorbraken. Aromaten bijvoorbeeld zijn chemische componenten die belangrijk zijn in de meest uiteenlopende toepassingen en producten zoals kledij, isolatiemateriaal of autozetels. Tot hiertoe konden aromaten alleen uit ruwe aardolie gewonnen worden. Maar Vlaamse onderzoekers zijn er in geslaagd om procedés te ontwikkelen om moleculen met gelijkaardige eigenschappen uit houtafval en nevenstromen van de papierindustrie te halen. Deze bio-aromaten kunnen de traditionele aardoliecomponenten volledig vervangen.
Elektrificatie en radicale procestransformatie
Door bestaande processen grondig te herdenken kunnen ook aanzienlijke stappen gezet worden richting een koolstofslimme industrie. Een overschakeling op geëlektrificeerde industriële processen is hierbij een deel van de oplossing. Door bijvoorbeeld kraakinstallaties elektrisch te verwarmen (in plaats van hiervoor aardgas te moeten verbranden) kunnen jaarlijks enkele miljoenen tonnen aan CO2-uitstoot vermeden worden in Vlaanderen. En dit alles ook met Vlaamse technologie.
Ook waterstof biedt zich als oplossing aan. Het veroorzaakt geen uitstoot en kan geproduceerd worden uit water en groene stroom die in periodes van piekproductie niet altijd op het net terecht kan.
Samenwerking als motor van innovatie
Om de kans te vergroten dat een aantal van de nieuwe technologische ontwikkelingen tot en met een marktintroductie doorgang vindt, is samenwerking binnen de waardeketen én tussen de sectoren noodzakelijk. Gelukkig heeft Vlaanderen ook voor andere sectoren innovatieclusters die onderling actief samenwerken: Flux50, de Blauwe Cluster, Flanders’ FOOD, SIM, VIL en flanders.healthTech.
In Vlaanderen zijn de omstandigheden dus gunstig om wereldtop te worden of blijven in een duurzame chemie: kennisinstellingen en professoren die uitblinken in hun onderzoeksveld, gemotiveerde bedrijven die zeer bedreven zijn in het runnen van complexe processen, succesvolle sector-innovatieplatformen, een ondersteunende overheid, én de wil om samen aan ideeën te werken.