Wanneer is een verpakking écht duurzaam en circulair? Met die vraag gingen docenten, onderzoekers en studenten van de Arteveldehogeschool samen aan de slag. Hun inspanningen resulteerden niet enkel in nieuwe inzichten en adviezen, maar ook in effectieve innovaties die door de verpakkingsindustrie kunnen worden toegepast. Interview met docent en onderzoeker Bart Calis.
Tekst: Joris Hendrickx
Hoe willen jullie met jullie onderzoek bijdragen aan duurzamere verpakkingen?
“‘HackthePack: wegwijs in duurzame verpakkingen’ is een praktijkwetenschappelijk onderzoek van twee jaar, waarbij de opleidingen ‘Grafische en Digitale Media’ en ‘Communicatiemanagement’ van de Arteveldehogeschool samenwerken. De opleiding ‘Communicatiemanagement’ focust onder meer op hoe je als merk en retailer best communiceert over duurzame verpakkingen. Hierrond organiseerden de studenten ook enkele bevragingen. Hun onderzoek zal eind dit jaar worden afgerond.”
“Vanuit mijn technologische achtergrond in de grafische sector en de verpakkingsindustrie ben ik zes jaar geleden een nieuwe uitdaging aangegaan als docent en onderzoeker. In die hoedanigheid heb ik voor HackthePack gezocht naar goede voorbeeldcases rond duurzame verpakkingen. Van daaruit ging ik onderzoeken welke afvalstromen er zijn, hoe afval verwerkt wordt en hoe mensen omgaan met afval. Mijn bevindingen resulteerden in het boek ‘Ecodesign tips voor verpakkingen’, waarin ik vijftig tips geef om verpakkingen milieuvriendelijker te maken.”
Gemiddeld wordt de milieu-impact voor 90% veroorzaakt door het product zelf en slechts 10% door de verpakking.
Welke inzichten geeft u zoal mee in dat boek?
“Wanneer het gaat over milieuvriendelijkheid focust men vaak meteen op verpakkingen. Tal van andere zaken en voorwerpen in ons leven hebben echter ook een enorme impact. Bovendien zijn verpakkingen vaak noodzakelijk. Ze dienen namelijk om hun inhoud te beschermen en langer te bewaren. Je zou daarom het product en de verpakking moeten zien als één geheel. Je moet kijken naar de totale milieu-impact hiervan. Gemiddeld wordt die immers voor 90% veroorzaakt door het product zelf en slechts 10% door de verpakking.”
Vaak is het beter om een minimale verpakking te gebruiken, ook al is het plastic.
“Bovendien focust men nog te veel op het einde van de levensduur van producten. Men bekijkt vooral of en hoe deze gerecycleerd kunnen worden. Hierdoor denkt men vaak dat karton duurzamer is dan plastic. Het is echter belangrijk om de volledige levenscyclus van een verpakking mee te nemen, vanaf de grondstof over de productie en het gebruik tot de recyclage of het hergebruik.”
“Bovendien dient men niet enkel te kijken naar de milieu-impact, maar ook naar de impact op het klimaat. Vaak is het beter om een minimale verpakking te gebruiken, ook al is het plastic. Om dezelfde bescherming of houdbaarheid te garanderen, moet karton vaak immers dikker zijn, wat ook een impact heeft. Bovendien moeten kartonnen en papieren bekers en flessen vaak zodanig worden behandeld om goede barrière-eigenschappen te hebben dat ze helemaal niet meer goed kunnen worden gerecycleerd. De consument beseft dat doorgaans echter niet en denkt dan dat het gaat om een milieu- en klimaatvriendelijke verpakking.”
Zijn jullie zelf ook actief in de ontwikkeling van nieuwe duurzame verpakkingen?
“We hebben op onze campus in Mariakerke een ‘Prototyping Lab’ opgericht, waarvoor we de ondersteuning krijgen van VLAIO. Deze onderzoeksinfrastructuur biedt ruimte voor twee projecten: ‘Packlab’ en full colour 3D-printing. Enerzijds willen we met het nieuwe onderzoek ‘Packlab’ circulaire verpakkingen ontwerpen rond reële cases in de markt. We zullen dat doen in cocreatie met onze studenten en betrekken ook andere instellingen die onderzoek voeren rond verpakkingen.”
“Daarnaast zullen we ook samenwerken met de verpakkingsindustrie. Op de vakbeurs Empack organiseerden we alvast een live ontwerptraject voor een verpakking van een dekbedovertrek waar de passanten aan konden deelnemen. Bij elke case telt niet enkel het resultaat, maar ook de bewustwording en vorming van onze studenten.”
“Anderzijds voeren we er onderzoek rond het beheer en de textuur van full colour 3D-printing en het potentieel hiervan voor verpakkingen. 3D-printing maakt klassiek slechts gebruik van één of twee kleuren. In ons Prototyping Lab beschikken we echter over een toestel dat in tien miljoen kleuren kan printen. Ook hier betrekken we onze studenten, zodat zij mee de transitie kunnen maken van 2D naar 3D en van monotoon naar kleur.”
De ‘HackthePack’-survey bij 1.300 Vlamingen
- 91,7% van de respondenten dacht dat het ‘Groene Punt’-logo op verpakkingen betekent dat het recycleerbaar of composteerbaar is. Dit logo garandeert echter enkel dat de producent een bijdrage heeft betaald voor de selectieve inzameling, sortering en recyclage van de verpakking.
- 92% dacht dat composteerbare verpakkingen die ze in de nieuwe P+MD-zak gooien gerecycleerd worden. Momenteel worden deze echter nog niet gecomposteerd.
- 80% van de bevraagden was bereid om duurzaam te kopen.
- 88% vond het belangrijk om goed te sorteren.