Hittegolven, droogte, hevige regenval, overstromingen,… Het klimaat geeft ons een duidelijk signaal dat er iets niet in de haak is. Het lijkt er wel op dat we de komende decennia met extreem weer én watertekorten zullen moeten leren leven. “Als we het tij willen keren, moeten we dringend acties ondernemen”, zegt weerman Frank Deboosere. “Zuiniger met water omgaan, is alvast een goede start!”
Tekst: Sandra Gasten – Foto’s: Kris Van Exel
Ons klimaat is in de war. Is dat enkel een evolutie van de laatste decennia?
“Het klimaat van een streek is het gemiddelde over een periode van dertig jaar en wordt bepaald door elementen als temperatuur, neerslag en zonneschijnduur. In het verleden waren er ook hete zomers en ijskoude winters, maar die schommelingen zijn niet te vergelijken met de veranderingen van nu. In de winter valt er vandaag 20 tot 30% meer neerslag dan in de 19de eeuw, en dat heeft rechtstreeks te maken met de klimaatopwarming. De aarde warmt in sneltempo op door de productie van broeikasgassen door de mens. Een stijging van de temperatuur met amper 1,5°C zorgt ervoor dat lucht tot 7% meer luchtvochtigheid vasthoudt, met meer waterdamp in dezelfde luchtmassa als gevolg. Er zit met andere woorden potentieel meer regen in de lucht, en als die eruit valt, giet het echt.”
Dat dat serieuze gevolgen kan hebben, zagen we bij de overstromingen afgelopen zomer. Moeten we in de toekomst meer vrezen voor zulke extreme situaties?
“Historisch gezien komt zo’n extreme neerslag op dezelfde plaats slechts één keer om de tweehonderd jaar voor, maar tegen het einde van deze eeuw voorzien we een vijf- tot vertienvoudiging van dit soort fenomenen. Ze komen nu al vaker voor dan vijftig jaar geleden. Tegelijk kregen we de laatste jaren te maken met extreem warme zomers waarin er zelfs watertekorten waren. Dat moet ons wel doen nadenken, maar het is niet zo dat de extremen van vandaag de normalen van morgen zullen worden.”
De gevolgen van de klimaatopwarming zijn wereldwijd voelbaar. Vooral in het Hoge Noorden merken we dat aan de smeltende ijskappen.
“De temperatuurstijging door de klimaatopwarming is afhankelijk van de breedtegraad. Zo kent onze regio – in vergelijking met pre-industriële tijden – al een stijging met meer dan 2℃. Wanneer je naar het Hoge Noorden gaat, is er een stijging met 3℃ en nog hoger – richting Noordpool – een stijging met 4 tot 5℃. Dat heeft een nefast effect. De Noordpoolkap bestaat uit zee-ijs dat veel licht weerkaatst en warmte terugstuurt naar de ruimte. Wanneer dat ijs smelt en donker zeewater wordt, slaat het water meer warmte op. Hierdoor smelt er nog meer ijs. De klimaatopwarming is op die plek dus sneller zichtbaar dan in de regio rond de evenaar.”
Het niveau van de zeespiegel wordt ook alsmaar hoger?
“De stijging van de zeespiegel heeft onder andere te maken met het landijs dat zich op Groenland bevindt. Wanneer dat volledig zou weggesmolten zijn, zou de zeespiegel gemiddeld met zeven meter stijgen. Als het landijs van de Zuidpool volledig weg zou zijn, zou er ongeveer negentig meter bijkomen. Dan komen we in een heel andere wereld terecht. Een andere reden voor de stijging van de zeespiegel is de opwarming van het water. Daardoor zet het water uit. Satellietbeelden tonen duidelijk aan dat de stijging van de zeespiegel volop aan de gang is en sneller en sneller gaat.”
Wist je dat?
In de winter valt er vandaag 20 tot 30% meer neerslag dan in de 19de eeuw.
Een stijging van de temperatuur met amper 1,5°C zorgt ervoor dat lucht tot 7% meer luchtvochtigheid vasthoudt, met meer waterdamp in dezelfde luchtmassa als gevolg.
Vlaanderen is per hoofd van de bevolking een van de droogste regio’s ter wereld. Het regent hier slechts 7,5% van de tijd.
Wat zijn de gevolgen daarvan voor het ecosysteem en de mens?
“De meeste ecosystemen zijn wel bestand tegen een stootje. Wanneer ze echter een grens bereiken, storten ze in elkaar. Hun natuurlijk aanpassingsvermogen zal nu op de proef worden gesteld: veel planten- en diersoorten zullen zich niet snel genoeg kunnen aanpassen om in dezelfde klimatologische omstandigheden te kunnen leven. De biodiversiteit neemt snel af, en daar moet de mens zich zorgen over maken, want wij maken deel uit van dat hele proces.”
De waterprijzen zullen de komende jaren de pan uit swingen. Dat zal hopelijk particulieren, bedrijven en landbouwers ertoe aanzetten om spaarzaam om te gaan met een kostbare grondstof als water.
Wat is er nodig om het tij te doen keren?
“We moeten de klimaatverstoring een halt toeroepen. Daarvoor moeten we onder meer de economie verduurzamen, ons landschap groener maken en de circulaire economie op punt stellen. Daarnaast moeten we acties ondernemen om duurzame energiebronnen te creëren, want de fossiele brandstoffen zullen opraken. Met de coronapandemie hadden we twee jaar geleden de uitgelezen kans om in de hele wereld overheidsgeld te gebruiken om die duurzame economie aan te zwengelen. Uit een internationaal onderzoek blijkt echter dat slechts 6% van het budget van de G20 – de twintig rijkste landen ter wereld – naar duurzame projecten is gegaan. Dat is een enorme kans die we hebben laten liggen.”
Is de Blue Deal, een plan van de Vlaamse overheid in de strijd tegen waterschaarste en droogte, een goede zaak?
“Dat plan komt er net op tijd. De laatste decennia is Vlaanderen enorm verhard, waardoor het water vaak snel wegvloeit. Vlaanderen is per hoofd van de bevolking een van de droogste regio’s ter wereld. En het regent hier slechts 7,5% van de tijd. We moeten het beschikbare water dus proberen te vertragen en vast te houden, want het aantal warme zomers zal nog toenemen. De Blue Deal voorziet in een aantal acties om waterschaarste tegen te gaan, gebieden te vergroenen, watereilanden in steden te creëren, grootschalige waterbuffers aan te leggen en duurzamere watervoorziening in de landbouw en de industrie te voorzien. Dat zijn al stappen in de goede richting. Ook de verplichte watertoets, die bepaalt of een bebouwing het watersysteem niet kan schaden, is nuttig. Deze maatregelen kunnen op korte termijn zeker al een effect opleveren.”
Ook als particulier kan je je waterverbruik verminderen. Kan u enkele tips geven?
“Kort douchen in plaats van een bad te nemen, is een van de meest gehoorde adviezen. Een beker gebruiken om je mond te spoelen na het tandenpoetsen, is ook een evidentie. Je kan regenwater opvangen door een regenton in je tuin te plaatsen of – als je de ruimte hebt – een waterput aan te leggen. Spoel zeker ook je toilet met regenwater, onthard je tuin en verlaag je watervoetafdruk door minder vaak vlees te eten. De productie van landbouwgewassen voor dierenvoeding slorpt namelijk enorm veel water op. De waterprijzen zullen de komende jaren de pan uit swingen. Dat zal hopelijk particulieren, bedrijven en landbouwers ertoe aanzetten om spaarzaam om te gaan met een kostbare grondstof als water.”