Dit jaar staat de blik van Wereldwaterdag gericht op grondwater. Niet onterecht, want grondwater kwam de afgelopen jaren meer in het nieuws dan ooit tevoren. Het is een kostbaar, natuurlijk erfgoed, dat bij droogte onder druk komt te staan. Als belangrijke grondstof voor mens en natuur, moeten we de beschikbaarheid van grondwater blijven garanderen. We zetten ons met de VMM elke dag in voor voldoende én kwalitatief grondwater, zodat de grondwaterafhankelijke ecosystemen beschermd blijven.
Kan je hiervoor rekenen op de VMM? Zeker en vast. De VMM heeft binnen de Vlaamse overheid grondwater als kernopdracht en neemt daarbij de rol aan van een oplossingsgerichte partner voor een klimaatbestendige leefomgeving. Wat betekent dat concreet?
Stap 1: basisprincipes hanteren
De toestand van ons grondwater staat beschreven in de ontwerp-stroomgebiedbeheerplannen. Er zijn 42 grondwaterlichamen, waarvan er 33 in een goede kwantitatieve en 19 in een goede chemische toestand zijn. Is de toestand goed, dan moeten we ons grondwater verder beschermen. Daar waar het nog niet goed is, moet de toestand verbeteren. We volgen daarbij een aantal basisprincipes: (grond)watergebruik moet zoveel mogelijk beperkt worden. Kan dat niet, dan moeten we streven naar maximaal hergebruik van water of zoeken naar alternatieven.
Stap 2: beleidsinstrumenten ontwikkelen
Om het grondwatergebruik te sturen is het vergunningenbeleid het meest efficiënte instrument. Met dit instrument kan je rechtstreeks bepalen dat een vergunninghouder minder (of ander) water moet gebruiken. Naast het generieke vergunningenbeleid is er ook een gebiedsspecifiek grondwatervergunningenbeleid. Daarmee zetten we in op de bescherming van de meest kwetsbare watervoerende lagen.
Bijzondere aandacht gaat uit naar bemalingen. Hiervoor ontwikkelden we een erkennings- en opvolgingsregeling voor de boorbedrijven. Momenteel hebben we 136 boorbedrijven erkend, die we ook verder opvolgen.
Heb je een grondwaterwinning van meer dan 500 m³ per jaar? Dan moet er een heffing betaald worden. Als VMM bepalen we mee het beleid rond de aanrekening van de grondwaterheffing en zorgen we ook voor de inning van de heffing.
Stap 3: (blijven) weten waar we aan toe zijn
Als het in de media over grondwater gaat, gaat het meestal over de hoeveelheid grondwater. Maar de kwaliteit van ons grondwater is minstens even belangrijk. Zo moet de impact van bemesting op grondwater maximaal beperkt worden. Daaraan wordt al jaren gewerkt met een MestActiePlan (MAP). Voor pesticiden is er het Programma 2018-2022 van het Nationaal Actieplan voor de reductie van pesticiden (NAPAN) en het decreet Duurzaam Gebruik van Pesticiden.
Daarvoor moeten we (blijven) weten waar we aan toe zijn. De VMM heeft een uitgebreid monitoringmeetnet, opgesplitst in het primaire (meer dan 430 locaties) en het freatisch grondwatermeetnet (meer dan 2100 locaties). Alle peil- en kwantiteitsgegevens worden gepubliceerd op de website van de Databank Ondergrond Vlaanderen. En we spelen natuurlijk ook kort op de bal bij actuele problemen: zo zijn we ook gestart met een algemene inventarisatie van PFAS-verbindingen in ons grondwater.
We meten niet alleen, we modelleren ons grondwater ook. De VMM beschikt over verschillende grondwatermodellen om de kwantitatieve toestand van ons grondwater te beschrijven, te analyseren en te voorspellen. Onontbeerlijke kennis om mee aan tafel te zitten en het grondwaterbeleid te adviseren.
Stap 4: samenwerken
Grondwater trekt zich niets aan van lands- of regiogrenzen. Daarom is grensoverschrijdende samenwerking noodzakelijk. In de internationale riviercommissies van de Schelde en Maas maken we concrete afspraken hoe we grensoverschrijdende problemen kunnen opvolgen en aanpakken. Tussen Vlaanderen en Wallonië is er bv. een samenwerkingsakkoord bereikt om de Kolenkalkgrondwaterlaag te beschermen.